تولید جنین در محیط آزمایشگاهی، راهبردی در کنار حفاظت از زیستگاه یوزپلنگ

یوزپلنگ ایرانی به عنوان سومین گربه‌سان زیبای آسیایی شناخته می شود که در آستانه انقراض قرار دارد و بیم آن می رود که برای همیشه نه تنها ایران بلکه جهان این گونه جانوری را از دست بدهد و اینگونه محیط زیست و گنجینه حیات وحش کشور دچار نقصانی بزرگ شود و از این رو یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه‌ای در خطر انقراض است، حدود ۲ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون حضورشان منحصر به نواحی بیابانی ایران و پارک ملی توران شده ‌است.

بخشی از منطقه توران یا خارتوران، یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در ایران، یعنی حدفاصل میاندشت- میامی در محور مواصلاتی اصلی تهران- مشهد قرار گرفته و این جاده بزرگترین قربانگاه یوز ایرانی محسوب می‌شود و از تمامی یوزپلنگ‌های تلف شده در این محور، نمونه‌گیری شد تا در صورت امکان و سلامت نمونه ذخیره‌سازی ژنتیک انجام شود.

حسن مسلمی نائینی رییس جهاد دانشگاهی کشور مهر ۱۴۰۲ در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در سمنان گفت: با توجه به ذخیره ژنتیک یوزپلنگ‌های تلف‌شده می‌توان امیدوار به تولید جنین یوزپلنگ در محیط آزمایشگاهی بود.

مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان سمنان چندی پیش با اشاره به ذخیره‌سازی سلول‌های جنسی یوزپلنگ‌های تلف‌شده، گفت: امکان کار در زمینه لقاح مصنوعی و تولید جنین یوزپلنگ در محیط آزمایشگاهی اکنون وجود دارد.

بهرامعلی ظاهری ابراز کرد: ذخیره‌سازی سلول‌های جنسی در شرایط و دمایی خاص انجام می‌شود و اکنون ایران به همت متخصصان بومی کشور در این زمینه موفق است. از تمامی یوزپلنگ‌های تلف‌شده ذخیره ژنتیک گرفته شد و با بررسی سلامت نمونه‌ها، بازیابی و ذخیره سازی دی‌اِن‌اِی و سلول‌ جنسی ذخیره‌سازی انجام شد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در سمنان در حاشیه آیین تکریم و معرفی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سمنان گفت: لقاح مصنوعی و تولید جنین یوزپلنگ در محیط آزمایشگاهی در مرحله مطالعاتی در دست بررسی است.

حمید ظهرابی افزود: لقاح مصنوعی و تولید جنین یوزپلنگ در محیط آزمایشگاهی با کمک مراکز تحقیقاتی دنبال می‌شود و تفاهمنامه‌هایی از گذشته نیز وجود داشته است.

وی ادامه داد: موضوع لقاح مصنوعی و تولید جنین یوزپلنگ در محیط آزمایشگاهی وابستگی چندانی به موضوع حفاظت از یوزپلنگ در عرصه طبیعت ندارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: حفاظت از زیستگاه طبیعی و افزایش مطلوبیت زیستگاه، اولویت این سازمان در حفظ گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی است.

ظهرابی افزود: بیش از ۷۰ درصد تمرکز منابع سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی متمرکز بر بهسازی زیستگاه طبیعی این گونه ارزشمند است.

وی اظهار کرد: افزایش مناطق زیر پوشش سازمان حفاظت محیط زیست با مشارکت مردمی و منابع دولتی در اطراف زیستگاه و قلمرو جابه جایی یوزپلنگ از جمله اولویت‌های این سازمان برای حفاظت از زیستگاه طبیعی یوزپلنگ است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: حفاظت از یوزپلنگ خارج از زیستگاه طبیعی به روش تکثیر در اسارت و ذخیره‌گاه نیمه‌طبیعی دنبال می‌شود.

یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه‌ای «در خطر انقراض» است، حدود ۲ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون یوزپلنگ آسیایی، ایران و بخش‌هایی از استان سمنان را خانه امن خود یافته است و اکنون مسوولان و متخصصان بومی در سایت تکثیر در اسارت و ارتقای امنیت پارک ملی توران تغییر سرنوشت یوزپلنگ از خطر انقراض را دنبال می‌کنند.

یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال و دوره بارداری سه ماه دارد و به طور معمول فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است و بر پایه تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین‌ ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

بر اساس تحقیقات انجام شده، یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و یوزپلنگ آسیایی از ۲ تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.