امر به معروف و نهی از منکر نیاز روز جامعه

به گزارش قاب خبر: وجوب امر به معروف و نهی از منکر جزو ضروریات دین اسلام است. امر به معروف و نهی از منکر جزو تکالیف شرعی است و دارای شرایطی است که رعایت آنها به بقای دین و حفظ اصول و اخلاقیات کمک شایانی می کند و ارتکاب به اعمال زشت و معاصی در جامعه کمتر می شود.

مرحوم طبرسی می نویسد: معروف اطاعت از فرمان الهی است و منکر معصیت و نافرمانی او است. هر چیزی که خدا و رسول او به آن امر کرده اند معروف است و آنچه خدا و رسول از آن نهی کرده اند منکر است.

در آیه ۱۵۷ اعراف معروف در کار خوب و پسندیده و منکر در کار زشت و ناپسند استعمال شده است.

با توجه به نقشی که امر به معروف و نهی از منکر در اصلاح جامعه و فرد دارد و نتیجه آن بر کسی پوشیده نیست.و باید به این باور برسیم که امر به معروف باعث احیاء دین و ضامن اجرای قوانین و دستورات اسلام است.

در آیه ۱۱۰ آل عمران می فرماید: شما بهترین امتی بودید که به سود انسانها آفریده شدید که امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید.

در این آیه خداوند، ملاک برتری و شرافت امت اسلامی بر سایر امت ها را در سه خصلت می داند: ۱) انجام امر به معروف ۲) نهی از منکر ۳) ایمان به خداوند. از آیه استفاده می شود که اهمیت امر به معروف و نهی از منکر از نماز و روزه و حج و جهاد… بیشتر است زیرا هیچ یک از اینها ملاک برتری امت اسلامی به حساب نیامده است.

البته باید توجه داشت برتری امت اسلامی تا زمانی است که به این وظیفه عمل کنند چون امر به معروف و نهی از منکر و ایمان به خدا شرط و علت شرافت و برتری است و بدیهی است با انقضا و زوال این صفات مزیّت و شرافت امت اسلامی نیز زائل می گردد.

در آیه ۱۰۴ سوره آل عمران فرموده: باید از میان شما جمعی دعوت به نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند و آنها رستگارانند.

بسیاری از مفسرین فرموده اند این آیه دلالت بر جایگاه عظیم و رفیع امر به معروف و نهی از منکر دارد چون خداوند مالک سعادت انسان را در انجام این وظیفه دانسته است.

امر به معروف و نهی از منکر در اسلام جایگاه خیلی رفیع و ارزشمندی دارد که با انجام این دو وظیفه انسان می تواند سعادت دنیا و آخرت خود را تأمین کند و با ترک این وظیفه خیر و برکت از انسان سلب می شود.

رسول گرامی اسلام می فرماید: امّت من همواره در خیر و نیکی خواهند بود تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر و تعاون بر نیکی کنند ولی اگر چنین نکنند برکات از آنها گرفته، بعضی از آنها بر بعضی دیگر مسلط می شوند در حالی که نه در زمین و نه در آسمان یار و یاوری ندارند.
در عظمت و اهمیت و جایگاه عظیم امر به معروف و نهی از منکر به حدی روایت از معصومین علیهم السلام رسیده که شهید ثانی در کتاب لمعه با این عبارت حق مطلب را ادا کرده است:از طریق اهل بیت در مورد امر به معروف چیزی است که پشت انسان را می شکند.

امر به معروف مختص شخص و یا گروه خاصی از جامعه نیست ولی کسانی که قصد امر به معروف و نهی از منکر دارند باید صفات و ویژگی هایی داشته باشند که باید نسبت به انجام امر به معروف علم و آگاهی کامل داشته باشد و مفاسد را به خوبی بشناسد ، از نظر موقعیت اجتماعی و تسلط بر موارد قانونی و شرعی لازم است بیان و سیمای خوبی داشته باشد. قصد و غرض شخصی و یا جناحی نداشته باشد و نسبت به تاثیر امر به معروف و نهی از منکر شناخت درستی داشته باشد.
امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد که رعایت مراحل آن در رسیدن به هدف موثر است. امر به معروف لسانی، قلبی و عملی است.
اولین مرحله امر و نهی قلبی و یا همان انزجار از انجام عمل زشت و رضایت از کار خوب است، دوم لسانی است که تشویق دیگران به انجام کارهای خوب و منع آنها از انجام اعمال زشت و ناپسند است. ارشاد، تذکر، پند دادن دیگران ، وساطت عمل خیر شدن و … نیز عملی است.

امر به معروف ونهى از منکربه عنوان وظیفه‌اى عمومى و همگانى که هرکس به مقدار توانایى خود باید به آن اقدام کند، انجام می شود.

على علیه السلام فرمود: اگر امر به معروف و نهى از منکر ترک شود، کارهاى نیک و خیر تعطیل و اشرار و بَدان بر خوبان مسلّط مى‌شوند.

در تفسیر نور نیز آمده است که در جامعه اسلامى، باید گروهى بازرس و ناظر که مورد تأیید نظام هستند، بر رفتارهاى اجتماعى مردم نظارت داشته باشند. «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ»؛ اصلاح جامعه و جلوگیرى از فساد، بدون قدرتِ منسجم و مسئول مشخّص امکان ندارد. «مِنْکُمْ أُمَّهٌ» و – دعوت‌کننده‌ى به خیر ومعروف باید اسلام‌شناس، مردم‌شناس وشیوه‌شناس باشد. لذا بعضى از افراد این وظیفه را به عهده دارند، نه همه آنها. «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ». دعوت به خیر و امر به معروف و نهى از منکر، باید به صورت دائمى باشد، نه موسمى و موقّتى. «یَدْعُونَ، یَأْمُرُونَ، یَنْهَوْنَ» فعل مضارع، نشانه استمرار است. امر به معروف، بر نهى از منکر مقدّم است. اگر راه معروف‌ها باز شود، زمینه براى منکر کم مى‌گردد. «یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ». کسانى که براى رشد و اصلاح جامعه دل مى‌سوزانند، رستگاران واقعى هستند وگوشه‌گیرانِ بى‌تفاوت را از این رستگارى سهمى نیست. «أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». فلاح و رستگارى، تنها در نجات و رهایى خود خلاصه نمى‌شود، بلکه نجات و رشد دیگران نیز از شرایط فلاح است. «یَأْمُرُونَ، یَنْهَوْنَ، أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».

در آیه ۱۰۴ سوره آل عمران : وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ ۚ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و باید برخی از شما مسلمانان، خلق را به خیر و صلاح دعوت کنند و امر به نیکوکاری و نهی از بدکاری کنند، و اینها (که واسطه هدایت خلق هستند) رستگار خواهند بود.

امر به معروف یعنی دعوت و تشویق مردم به انجام کارهای خوب و پسندیده و نهی از منکر به معنای بازداشتن از ارتکاب به اعمال زشت و ناهنجاری ها است.

کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند بایستی مثل آیینه باشد وقتی که روبروی آیینه می ایستی به آرامی و در سکوت با تو حرف میزند، امر به معروف و نهی از منکر فریضه بسیار مهم و از واجبات دین اسلام است و طبق نظر خیلی از فقهاء دین و ترک آن و یا بی تفاوتی نسبت به انجام آن عقوبت دارد.

امر به معروف و نهی از منکر وقتی واجب می گردد که اقدام کننده ی آن شرایط لازم را داشته باشد و در صورت فقدان آن شروط، تکلیفی بر عهده اقدام کننده نیست.

کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند بایستی از نظر اخلاقی، آشنایی به مسائل شرعی و قانونی و احکام همچنین دارای وجهه خوب خوب اجتماعی بوده و از نظر ظاهری نیز خوب باشد.
آیه ۷۱ سوره مبارکه توبه نیز آمده است که مردان و زنان با ایمان دوستان یکذیگرند که به کارهای پسندیده وامیدارند و از کارهای ناپسند باز میدارد.

هر چند نباید این واقعیت را منکر شویم که به دلیل کوتاهی نخبگان حوزه و دانشگاه در طرح و تبیین امر به معروف و نهی از منکر، هنوز بسیاری از افراد از مسائل ابتدایی این موضوع بی اطلاع هستند. و نمی دانند که همچون نماز و روزه، امر به معروف و نهی از منکر نیز واجب است. برای سوق دادن آحاد مردم به این موضوع باید سطح آگاهی و اطلاعات مردم نسبت به این فریضه ارتقا یابد و نسبت به اهمیت آن آگاه شوند.

امروزه ادارت، رسانه ها، رادیو و تلویزیون، آموزش و پرورش، ارشاد، تبلیغات اسلامی، ائمه جمعه و جماعات و … در امر به معروف و نهی از منکر مهم هستند. این فریضه دینی بایستی از دبستان شروع شود و به صورت دقیق، علمی و کارشناسی شده نه در حد یک درس و… به آحاد مردم آموزش داده شود و سطح آگاهی مردم را ارتقا دهیم تا بتوانیم در جامعه به این فریضه الهی پایند باشیم و آن را همچون سایر دیگر واجبات ادا کنیم و بتوانیم بسیاری از ناهنجاری ها و مشکلات اجتماعی را با این موضوع کاهش و یا حتی به صورت کامل حذف کنیم .