آب سنگین تولید ایران با قیمت بالاتر از میانگین جهانی فروخته می‌شود

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که عصر روز چهارشنبه (۲۷ فروردین) برای دومین بار در دولت چهاردهم به ایران سفر کرده و با سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه و محمد اسلامی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفت‌وگو کرد؛ در حاشیه دیدارش با رئیس سازمان انرژی اتمی، با همراهی اسلامی، از نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای کشورمان بازید کرد.

مدیرکل آژانس پس از این بازدید در جمع خبرنگاران گفت: «این دستاوردها و پروژه‌های علمی در حوزه‌های هسته‌ای همان چیزی است که ما در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای در حوزه سلامت و درمان به آن نیاز داریم». گروسی با بیان اینکه پس از بازدید از این نمایشگاه تحت تاثیر قرار گرفته است، گفت: بسیار مهم است که ما این‌ها دستاوردها را انعکاس دهیم اما در عین حال وظیفه آژانس عدم اشاعه هسته‌ای هم بوده و آن حوزه هم از اهمیت خاصی برخوردار است.

در حاشیه این بازدید، یکی از کارشناسان ارشد فناوری‌های نوین سازمان انرژی اتمی ایران که نام وی به دلیل پروتکل های سازمان محفوظ است در گفت‌وگو با ایرنا در خصوص آخرین دستاوردهای سازمان انرژی اتمی در حوزه ایزوتوپ های پایدار و آب سنگین در راستای تداوم سیاست پدیدارسازی تاثیر انرژی هسته‌ای بر زندگی ‌مردم، گفت: همانطور که مستحضر هستید، آب سنگین یک محصول استراتژیک در دنیا محسوب می‌شود. آب سنگینی که در مجموعه مصباح انرژی تولید می‌شود، به لحاظ کیفیت و غنای ایزوتوپی در دنیا ممتاز است و همین مساله نیز موجب شد تا ما مطابق دستور آقای مهندس اسلامی و حمایت‌های ایشان، کاربرد این ایزوتوپ دوتریوم را با استفاده از آب سنگین به عنوان بهترین منبع تامین دوتریوم، در حوزه سلامت و تشخصی پزشکی توسعه بدهیم.

وی ادامه داد: اگرچه در حال حاضر از آب سنگین بیش از ۳۰۰ محصول نشان دار شده با ایزوتوپ پایدار دوتریوم تولید می‌شود و در دنیای امروزه صنعت و پزشکی به فروش می‌رسد اما به طور شاخص من به پایاداروها و کاربرد آنها در حوزه تشخیص پزشکی اشاره می‌کنم. بعد از معرفی دستگاه طیف‌سنج جرمی متوالی در سال ۲۰۱۱ به دنیا، تکنیک‌های جدید پزشکی برای تشخصی بیماری‌های متفاوت، یک به یک معرفی شدند و امروز بیش از سیصد کیت تشخیصی متفاوت در دنیا تولید می‌شود. با این حال یکی از شاخص ترین آن‌ها، کیت تشخیص بیماری متابولیک نوزادان مبتنی بر استفاده از مواد بایولوژیک نشان‌دار شده با ایزوتوپ دوتریوم است. با استفاده از این کیت می‌توان بیماری‌های متابولیک نوزادان را در بدو تولد شناسایی و از عوارض جبران ناپذیر این بیماری‌ها اجتناب کرد چرا که در برخی از این بیماری‌ها تنها کافی است که بتوانیم با یک رژیم غذایی ساده، بیماری را تحت مدیریت بگیریم.

این کارشناس با اشاره به توانایی کیت تولید شده در شرکت مصباح انرژی، گفت: با استفاده از این کیت می‌توان ۵۸ بیماری متابولیک را بصورت همزمان، فقط با یک قطره خون نوزاد و آن هم ظرف سه دقیقه شناسایی کرد و این کیت کاملا مبتنی بر نیاز جامعه داخلی ما و نرخ شیوع بیماری‌های داخلی در کشور ما توسعه پیدا کرده و به این جهت، کیت بسیار ارزشمندی است، گرچه در سطح بین‌المللی تنها کشور آمریکا تا پیش از توسعه این کیت، دانش فنی تولید مواد اولیه تولید این کیت را در اختیار داشت و عملا قیمت تولید این کیت در انحصار این کشور بود. کشور ما به عنوان دومین کشور مفتخر است که به دانش تولید مواد اولیه این کیت در سازمان انرژی اتمی دست پیدا کرده است. در زمینه تولید کیت تشخیصی، ما پنجمین کشوری هستیم که این دانش فنی را در اختیار داریم و با توجه به اینکه این کیت یک خدمت به سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شود، امیدوار هستیم که با توسعه کیت داخلی، تمام موالید کشورمان را از نظر ابتلا به بیماری‌های متابولیک غربالگری کنیم و یک خدمتی را به خانواده‌ها به عنوان نهاد سازنده اجتماع ارائه دهیم.

وی در ادامه توضیحات در این باره افزود: در زمینه دارو نیز، وقتی ایزوتوپ دوتریوم وارد ساختار یک ترکیب دارویی می‌شود، منجر به پایداری آن ترکیب در درجه اول و کاهش سمی بودنش می‌شود، در نتیجه داروهای دوتره، عوارض خیلی کمتر و پایداری بیشتری دارند و دوز پایین‌تری از مصرف در این داروها مورد نیاز است. این حوزه بسیار در دنیا جدید است و معرفی اولین داروی دوتره به سال ۲۰۱۷ برمی‌گردد. شرکت مصباح انرژی موفق شده سه ترکیب دارویی را تاکنون بصورت تجاری توسعه بدهد؛ یکی از این داروها دوتترابنازین برای درمان بیماری هانتینگتون است که یک بیماری رعشه و وابسته به سیستم اعصاب مرکزی است. داروی بعدی داروی دونافنیپ است که در درمان سرطان کبد و کلیه متاستاز شده، کاربرد دارد و داروی دوکروواستینی که در واقع یک تحولی را در صنعت داروسازی در سال ۲۰۲۲ ایجاد کرد و عملا اولین درمان برای داروی پسوزیاریس حاد است که یک بیماری خودایمنی پوستی است و شیوع بالایی نیز در دنیا دارد. بنابراین سازمان انرژی اتمی همواره با رصد کردن فناوری‌های روز دنیا توانسته پیشتاز با شرکت‌های داروسازی معتبر در جامعه بین‌المللی، این داروها را شناسایی و توسعه بدهد. ان شالله در آینده نزدیک، می توانیم خبر تولید داروهای متعدد دیگری را در این حوزه خدمت مردم اعلام کنیم. همچنین امیدوار هستم که حوزه صنعت هسته‌ای و بالاخص تولید ایزوتوپ پایدار دوتریوم، بتواند خدمت بزرگی به جامعه ما باشد.

این کارشناس سازمان انرژی اتمی در ادامه خاطرنشان کرد: باید به یک ایزوتوپ پایدار خیلی مهم دیگر در حوزه پزشکی اشاره می‌کنم و آن ایزوتوپ اکسیژن ۱۸ است. تمام عرائض بنده تا حالا معطوف به ایزوتوپ دوتریوم به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین ایزوتوپ پایدار در دنیا بود اما ایزوتوپ اکسیژن ۱۸، کاربرد منحصرا پزشکی دارد. در مجموعه شرکت مصباح انرژی، ایزوتوپ اکسیژن ۱۸ در دو فرم آب نشان‌دار شده با اکسیژن ۱۸ و آب دوبار نشان دار شده با دوتریوم و اکسیژن ۱۸ تولید می‌شود. آبی که دوبار نشان دار شده باشد، در تعیین سرعت متابولیسم بدن ورزشکاران حرفه‌ای کاربرد دارد و آب نشان دار شده با اکسیژن ۱۸، پیش ماده ارزشمند کیت FDG ۱۸ است که در مجموعه دیگری در سازمان انرژی اتمی تحت عنوان شرکت پارس ایزوتوپ تولید می‌شود و با استفاده از این کیت، می‌توانیم سرطان را با استفاده از سیستم پت اسکن، در مراحل اولیه رشدش شناسایی کنیم. ایزوتوپ پایدار اکسیژن ۱۸ در سیکلترون تبدیل به رادیواکتیو فلوئور می‌شود و وارد کردن این در ساختار یک قند و تزریق آن به بدن بیمار براساس متابولیسم متفاوت سلول های سرطانی، میتوانیم سلول سرطانی را در ابتدایی ترین مراحل رشد شناسایی کنیم و به این ترتیب هم یک تکنیک دقیق را در کشور در راستای شناسایی سرطان و هم مانیتور کردن درمان سرطان توسعه داده ایم که این خدمتی است که سازمان انرژی اتمی در این سال‌ها به مردم ارائه داده است.

وی تصریح کرد: مازاد مصرف کشور خود ما از این ایزوتوپ به کشورهای مختلف صادر می‌شود و عملا یک ارزآوری قابل قبولی را برای ما به دنبال داشته است. با افتخار میتوانم بگویم که ما در تمام دنیا از قاره آفریقا، آسیا، منطقه خاورمیانه و اروپا مشتری‌هایی داریم و محصول ما به تمام دنیا صادر می‌شود و آب سنگینی که سازمان انرژی اتمی ایران تولید می‌کند به لحاظ کیفیت در دنیا با قیمت خیلی بالاتر از قیمت نرم جهانی فروخته می‌شود و این یک دستاورد مهم است. با این حال با دستور آقای مهندس اسلامی، هدف این است که ما محصولات پایین دستی آب سنگین را بتوانیم توسعه بدهیم و عملا درآمدزایی قابل ملاحظه‌ای را از این حوزه کسب کنیم.