صفر تا صد صفرزدایی از پول ملی

یک قرن است که «ریال» به طور رسمی پس از ارقام و اعداد مربوط به داد و ستدها و نیز مبالغ اسناد قرار می‌گیرد اما در تمام این سال‌هایی که ما به یاد داریم، مبنای محاسبات ذهنی مردم «تومان» بوده‌است.

حالا تصمیم جدید پولی کشور این است که تومان رسمی شود و «محمدرضا فرزین» رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده حذف چهار صفر از واحد پولی نهایی شده و پس از اجرای آن واحد پول ملی تومان و واحد خرد آن «قِران» خواهد بود.

البته حذف صفر از پول ملی موضوع جدیدی نیست. سابقه پیشنهاد حذف صفر از پول ملی کشور به دهه ۷۰ بر می‌گردد. برای بار اول موضوع حذف صفر از پول ملی، در سال ۷۲ در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت اما مخالفان مانع از پیگیری شدند و از آن سال‌ها تا به امروز صفری از پول ملی حذف نشد.

اما در این مدت ترکیه ۶ صفر، ونزوئلا در مقاطعی ۳ صفر، ۸ صفر و ۶ صفر، رومانی ۴ صفر، زیمباوه ۱۰ صفر و… را حذف کردند که هر کشوری بنا بر شرایطی که داشت، تجربه خوب، بد و خنثی از حذف صفر را پشت سر گذاشت. موضوع مهم این است که در اغلب این موارد هدف از حذف صفر، تورم‌زدایی نیست.

همان طور که رئیس کل بانک مرکزی کشورمان اعلام کرده افزایش تورم و کاهش شدید ارزش پول ملی در سال‌های اخیر، نسبت ارزش ریال به ارزهای خارجی را به‌شدت کاهش داده و این موضوع، علاوه بر آثار اقتصادی، منجر به افت غرور ملی شده بنابراین یکی از مهم‌ترین هدف‌ها از حذف صفر تقویت اعتبار پول ملی بوده است.

به این ترتیب باید گفت هدف بانک مرکزی از حذف صفر، کنترل تورم یا افزایش ارزش پول ملی نبوده و نیست، بلکه با این اقدام اصلاح ساختار واحد پولی و تسهیل محاسبات مالی را دنبال می‌کند.

به گفته موافقان این اقدام، حذف ۴ صفر که به ظاهر یک تغییر صرف در صورت‌بندی عددی پول به نظر می‌رسد، در بطن خود دارای ابعاد وسیع اقتصادی، اجتماعی و حتی روانشناختی است که ممکن است آثار مثبت و منفی متعددی بر پیکره اقتصاد و جامعه بر جای گذارد و به شرط مهیا بودن زیرساخت‌ها، می‌تواند آثار عمیق‌تری در اقتصاد داشته باشد.آرگون عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران: اگر در کوتاه‌مدت حذف ۴ صفر با انجام اصلاحات اقتصادی همراه باشد می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی نسبت به اقتصاد کشور کمک کند

اما از سوی دیگر مخالفان می‌گویند برای اجرای این سیاست، در شرایط اقتصادی امروز کشور هیچ اولویتی مطرح نیست و اساسا حذف صفر نمی‌تواند اعتبار پول ملی کشور را حفظ کند و تاثیری هم در تحقق سایر اهداف پیش‌بینی‌شده از جمله کاهش هزینه چاپ پول ندارد.

«عباس آرگون» کارشناس اقتصادی و عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا درباره مزایای حذف ۴ صفر از پول ملی اظهار می‌دارد: حذف چهار صفر از پول مزایایی از جمله سهولت در محاسبه‌های مالی و حسابداری، کاهش تعداد ارقام در محاسبات و صدور چک انواع فاکتور دفاتر مالی و کاهش خطای انسان در وارد کردن و خواندن ارقام بزرگ دارد. همچنین افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت و کوتاه شدن ارقام مبالغ در دستگاه‌های خودپردازو کارتخوان‌ها و کاهش هزینه‌های نگهداری و پردازش داده‌ها از دیگر مزایای حذف صفر است.

عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به حفظ اعتبار پول ملی با این اقدام، می‌گوید: از دیگر اهداف بانک مرکزی برای حذف ۴ صفر از پول، افزایش ارزش اسمی پول ملی و ایجاد اعتبار روانی برای پول ملی و بهبود تصویر بین المللی واحد پول است. باید توجه کرد که در حال حاضر یک میلیون ریال معادل یک دلاراست و با حذف چهار صفر می‌توان اعتبار واحد پول ملی کشور را بهبود بخشید.

آرگون می‌افزاید: این اقدام باعث افزایش اعتماد به پول ملی می‌شود و اگر در کوتاه مدت حذف ۴ صفر با انجام اصلاحات اقتصادی همراه باشد می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی نسبت به اقتصاد کشور کمک کند.

وی با بیان اینکه حذف ۴ صفر می‌تواند یک آمادگی ذهنی برای انجام اصلاحات عمیق اقتصادی باشد، تاکید می‌دارد: می‌توان گفت حذف صفر از اسکناس یک نوع اصلاحات ظاهری است که پیش نیاز آن برای انجام اصلاحات اقتصادی، مهار تورم است. اگر همزمان با حذف ۴ صفر از پول ملی، شاهد انضباط مالی دولت، آغاز اصلاح ساختار بانکی باشیم، این اقدام ظاهری حذف صفر می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.

صمصامی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: اینکه با حذف ۴ صفر پول ملی کشور تقویت می‌شود، غلط است چرا که تنها واحد شمارش تغییر می‌کند

به گفته عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران هدف از حذف ۴ صفر از اسکناس بهبود ماهیت اقتصاد نیست اما اگر زیرساخت‌های آن فراهم باشد، حذف صفر می‌تواند تنها به یک اصلاحات ظاهری محدود نباشد. مهم‌ترین زیرساخت مورد نیاز این اصلاح اقتصادی، کنترل تورم است و اگر این اقدام با کنترل تورم همراه باشد نتایج موثری در بهبود شاخص‌های اقتصادی خواهد داشت.

«حسین صمصامی» عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با پژوهش ایرنا درباره بررسی آثار حذف ۴ صفر از پول ملی کشور اظهار می‌دارد: حذف صفر از پول ملی، موضوع جدیدی نیست؛ لایحه دولت مربوط به سال ۱۳۹۸ که در مجلس تصویب شد اما بعد از تصویب در مجلس، شورای نگهبان به آن ایراد وارد کرد و دوباره به مجلس برگشت. در دولت سیزدهم هم از مجلس خواسته شد که این موضوع در اولویت قرار نگیرد و کنار گذاشته شود اما در دولت چهاردهم دوباره به جریان اقتاد. موضوعی که دوباره از حذف ۴ صفر مطرح شده، رفع ایرادی است که شورای نگهبان وارد دانسته و کمیسیون اقتصادی هم می‌توانست این موضوع را در اولویت قرار ندهد.

به گفته صمصامی، نمایندگان بانک مرکزی در مجلس درباره حذف ۴ صفر از پول ملی سه استدلال مطرح کردند؛ استدلال اول این بود که با این اقدام حیثیت پول ملی حفظ شود، برای مثال در حال حاضر دلار مبادله‌ای حدود ۷۰ هزار تومان است و با حذف ۴ صفر یک دلار به ۷۰ ریال کاهش پیدا می‌کند. استدلال دوم این بود که با این اقدام، هزینه چاپ اسکناس را کاهش می‌دهیم. همچنین استدلال سوم این بود که امور حسابداری سهولت پیدا می‌کند.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه با این استدلال‌های بانک مرکزی مخالف هستم و مخالفت خود را هم در مجلس اعلان کرده‌ام، می‌گوید: اینکه با حذف ۴ صفر پول ملی کشور تقویت می‌شود، غلط است چرا که تنها واحد شمارش تغییر می‌کند برای مثال اگر اگر یک دلار به ۷۰ ریال تغییر پیدا می‌کند، حقوق۱۰ میلیون تومانی مردم هم ۱۰۰ تومان خواهد شد و به همین ترتیب تمام اعداد قیمتی به این شکل تغییر می‌کند بنابراین اساسا تقویت پول ملی با حذف صفر امکانپذیر نیست.

صمصامی می‌افزاید: اگر با حذف صفر، واحد پولی تقویت می‌شود، کشورهای دیگر هم برای تقویت پول ملی خود می‌توانند صفر حذف کنند و در دنیا مسابقه حذف صفرها به راه می‌افتاد و می‌توان به جای ۴ صفر، ۶ صفر را حذف کرد. در واقع حذف صفر نه تنها هیچ اثری بر روی متغیرهای کلان اقتصادی ندارد و بلکه می‌تواند اثر تورم‌زایی داشته باشد.

«وقتی صفر حذف می‌شود، نرخ کالایی که ۱۰۰ هزار ریال قیمت دارد به ۱۰ ریال تغییر می‌کند و اگر یک ریال به آن اضافه شود، به ۱۱ ریال افزایش پیدا می‌کند. در اذهان عمومی یک ریال، عددی قابل توجهی نیست اما وقتی اعداد به بالا رند شوند اثر قابل توجهی در رشد قیمت‌ها دارند و کسی نمی‌تواند ضمانت کند که جلوی این اثر روانی را بگیرد. اتفاقا این اثر تورمی در کشورهایی تجربه حذف صفر را داشتند رخ داده‌است.»

به گفته این عضو کمیسیون اقتصادی، می‌گویند کار کردن با صفرهای زیاد سخت است اما چند درصد جامعه با اسکناس کار می‌کنند؟ غالب جامعه با کارت بانکی و موبایل نسبت به تراکنش اقدام می‌کنند و تعداد صفرها در انجام امور حسابداری با توجه به شرایط، موضوعیتی ندارد که بخواهیم برای آن دست به اصلاحات پولی بزنیم.