طلای سبز لرستان؛ به نام باغدار به کام دلال

شهرستان کوچک و خوش آب و هوای سلسله قطب تولید گردوی استان لرستان محسوب می شود و این روزها اگر به الشتر مرکز این شهرستان سری بزنید و از چهارراه مدنی عبور کنید شاهد مغازه های عمده فروشی هستید که سرتاسر این چهارراه را با گردو فرش کرده و در حال پوست کردن گردوهای سبز و رسیده با استفاده از دستگاه های پوست کن هستند.

عطر تلخ اما شامه نواز پوست سبز گردو فضا را پر کرده و صدای رنده کردن پوست گردوها در دستگاه پوست کن بر صدای موتور و بوق ممتد ماشین های عبوری غلبه دارد، گردوها از پوست که در می آیند بلافاصله شسته و بر روی گونی، فرش خیابان می شوند تا خشک شوند، اینجا تماما به خریداران عمده گردو اختصاص دارد و هرکس می خواهد گردوی تر و یا خشک خرید نماید حتما سری به این راسته خواهد زد.

دست سیاه بسیاری از باغداران، حکایت از چیدن و پوست کندن گردوهای سبز به روش سنتی دارد و این اتفاق گرچه برای بعضی از افراد ناخوشایند است اما هنوز هم بسیاری باغداران به شیوه سنتی گذشته و با استفاده از دست پوست گردوها را بیرون جدا می کنند.

هرچند دستگاه های پوست کن کار بسیاری از باغداران را کمتر و راحت تر کرده است و با چرخاندن گردو و رنده کردن پوست آن سبب جدا شدن پوست سبز می شود اما عده ای از باغداران که پوست گردوها را هنوز با دست خارج می کنند معتقدند که دستگاه پوست کن مغز گردو را تلخ و بعد از مدتی سیاه می کند اما باغداران دیگر استفاده از آن را به نفع خود می دانند و معتقدند که بعد از پوست کردن باید بلافاصله گردو را شست و در هوای آزاد و سایه خشک کرد تا گردو کپک نزند و سیاه نشود، در هر صورت این امر بسته به سلیقه کشاورزان است و هرکس به روشی پوست گردوها را خارج می کند که در هر صورت سخت و زمانبر است.

منطقه نمونه گردشگری کهمان سلسله یکی از بهترین مناطق این شهرستان محسوب می شود که بیشترین باغات گردو را به دلیل بهره مندی از آب فراوان و خاک مناسب و حاصلخیز در سطح لرستان دارد.

نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی مهمترین مشکل باغداران سلسله

در ایران سالانه بیش از ۲۳۰ هزار تن گردو تولید می شود که سهم شهرستان سلسله از آن ۱/۸ درصد و در کل کشور های جهان سه میلیون و ۴۰۰ هزار تن گردو تولید می شود که سهم شهرستان سلسله از این میزان ۱۲ صدم درصد است.

در روزهای پایانی شهریورماه که برداشت گردوها آغاز می شود اغلب گردشگران با مراجعه به این منطقه خوش آب و هوا هم گردوی مورد نیاز خود را تهیه می کنند و هم دمی را در زیر سایه سار خنک درختان سر به فلک کشیده گردو می آسایند.

سطح کل باغات شهرستان سلسله سه هزار و ۳۵۵ هکتار است که ۲ هزار و ۱۷۴ هکتار از این مقدار گردو است که ۲۸۰ هکتار آن به تنهایی در منطقه کهمان قرار دارد و عملکرد تولید گردوی خشک شهرستان به طور متوسط ۱.۶ تا ۱.۸ تن در هکتار است و در منطقه نمونه گردشگری کهمان به ۲.۵ تا ۲.۶ تن در هکتار هم می رسد.

با وجود سهم مناسب این شهرستان در تولید گردوی مرغوب و پوست کاغذی اما این شهرستان هنوز از صنایع تبدیلی و تکمیلی مورد نیاز محروم است و گردوی خوش طعم و با کیفیت آن اغلب به بهایی ناچیز توسط واسطه ها و دلالان خریداری و با برند( نام تجاری) سایر شهرهای همجوار از جمله تویسرکان به استان های دیگر و حتی خارج از کشور صادر می شود و با وجود دارا بودن شهرک صنعتی دارای زیرساخت اما هنوز سرمایه گذاری در این زمینه به حمایت از باغداران گردو نیامده است.

برداشت سنتی گردو و چالش های باغداران

آنگونه که باغداران گردوی سلسله می گویند برداشت گردو در این شهرستان هنوز به روش سنتی صورت می گیرد و اغلب باغداران در این ایام با چالش هایی همچون سقوط از درختان سر به فلک کشیده و مصدومیت و حتی در مواقعی مرگ مواجه هستند همچنین با رسیدن گردوهای تر بسیاری از سارقان شبانه به باغات دور از محل سکونت باغداران مراجعه کرده و اقدام به سرقت دسترنج آنان می نمایند که بسیاری از باغداران از ترس سرقت مجبور می شوند پیش از موعد اقدام به برداشت نمایند که افت کیفیت محصول را به دنبال دارد.

آن ها معتقدند که واقع شدن باغات برخی مناطق در شیب های تند و ناهموار و بدون مسیر دسترسی باعث شده تا اکثر باغداران نتوانند از ماشین آلات گردوتکان(شیکر) استفاده کنند و همین امر مشکلاتی را برای باغداران ایجاد کرده است.

همچنین می گویند در بسیاری از مواقع گرمای هوا و سرماهای بهاره و آفت ها منجر به بیمار شدن درختان گردوی شهرستان می گردد که لزوم استفاده از پهپاد را برای سمپاشی در حجم وسیع ضروری می سازد اما هنوز کشاورزان با مشکلات بسیاری در این خصوص دست و پنجه نرم می کنند و یک تنه با سارقان دسترنج، نبود شیکر، آفات، عدم بازاریابی و سرمازدگی مقابله می کنند و در نهایت هم حاصل دسترنجشان به ارزانی تقدیم دلالان می شود تا به بهایی گزاف درسایر مناطق کشور عرضه کنند.

به گفته مدیر جهاد کشاورزی سلسله میانگین تولید گردو در هر هکتار از باغات منطقه کهمان به دلیل خوش آب و هوا بودن منطقه و خاک مناسب، ۲ هزار و ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم و در سایر مناطق نیز به صورت میانگین از هر هکتار باغ بیش از یکهزار و ۴۰۰ کیلوگرم است و پیش بینی می شود بیش از چهار هزار و ۵۰۰ تن گردو از سطح باغات این شهرستان برداشت شود.

روح اله حقی منصوری به ایرنا گفت: سال گذشته هر کیلوگرم گردوی خشک به قیمت ۲ میلیون و ۵۰۰ تا چهار میلیون و ۵۰۰ هزار ریال معامله می شد که امسال ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت.

وی تصریح کرد: خام‌فروشی، خرید محصول تولیدی باغداران به بهایی اندک توسط واسطه‌ها و دلالان و فروش آن با برند( نام تجاری) استان های همجوار باعث شده است باغداران این شهرستان نتوانند سود آنچنانی از محصول برداشت شده خود داشته باشند.

وی با اشاره به ضرورت وجود صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی در شهرستان سلسله گفت: معمولا باغداران به دلیل نبود مکانی مناسب برای خشک کردن گردوهای برداشت شده مجبور می‌شوند محصول را به شیوه سنتی و با پهن کردن بر روی زمین خشک کنند که نور آفتاب سبب می‌شود تا حدودی کیفیت واقعی و مطلوب خود را از دست بدهد.

جای خالی تعاونی گردوکاران

وی همچنین عدم تشکیل تعاونی گردوکاران شهرستان را از دیگر مشکلات باغداران دانست و گفت: با تشکیل این تعاونی می توان اقدامات ارزشمندی در راستای مکانیزه کردن، برندسازی و بازاریابی مناسب محصول باغداران صورت داد.

حقی منصوری افزود: هم اکنون بیش از ۲۰ دستگاه ماشین آلات گردوتکان (شیکر) توسط بخش خصوصی وارد شهرستان شده است که با پرداخت تسهیلات مناسب، حمایت های لازم از سرمایه گذاران جهت افزایش تعداد ماشین آلات برداشت مکانیزه صورت می گیرد.

وی ادامه داد: دستگاه های شیکر در باغاتی که زمین هموار و راه دسترسی مناسب دارند قابل استفاده است که با توجه به ناهمگونی باغات شهرستان، این امر برای باغداران میسر نیست و دوباره به روش برداشت سنتی روی می آورند.

مدیر جهاد کشاورزی سلسله همچنین با اشاره به سرمای زودرس بهاره به عنوان یکی از مهمترین مشکلات باغداران گردو، گفت: سلسله در زمستان آب و هوایی سرد و خشن دارد که همین موضوع باعث می شود به بیشتر نهال های گردو و درختان جوان خسارت جدی وارد شود بنابراین بیمه باغات در اینگونه مواقع می تواند کمک بسیار بزرگی برای جبران بخشی از خسارات وارده باشد و همچنین کمبود ادوات کاشت، داشت و برداشت از دیگر مشکلات باغداران گردوی شهرستان است.

به گفته وی بازار گردوی شهرستان هرساله میلیاردها تومان چرخش مالی دارد و این در شرایطی است که عمده گردوهای تولید شده در باغ‌های این شهرستان خام‌فروشی می‌شوند و ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و بسته بندی گردو در سال‌های گذشته آنچنان که باید و شاید رقم نخورده و همین امر موجب عدم تحقق بهره‌ وری حداکثری از ظرفیت اقتصادی این محصول در شهرستان شده است و فعلا دلالان هستند که در بازر پرسود این طلای سبز جولان می دهند./ایرنا