دیپلمات بلندقامت؛ حاج قاسم عرصه دیپلماسی

«حسین امیرعبداللهیان» تنها عضو کابینه شهید «سیدابراهیم رئیسی» بود که سی‌ام اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در مسیر شهادت نیز همگام او شد.

در امتداد همین مسیر بود که برخی شهید امیرعبداللهیان را «حاج قاسم میدان دیپلماسی» می‌خواندند؛ همچنان که خود درباره مشی شهید سلیمانی که از آن پیروی می‌کرد گفته است: «می‌توان گفت که سردار همیشه یک دست بر قبضه سلاح داشت و یک دست بر قلم و تفکر بر استفاده از ظرفیت مذاکراتی برای پیشبرد اهداف میدانی که نسبت به تحقق آن ماموریت داشت.»

حسین امیرعبداللهیان زاده سال ۱۳۴۳ در شهر دامغان استان سمنان هرچند به دلیل از دست دادن پدر از سال‌های نخست زندگی به همراه برادر بزرگترش مسئولیت اداره زندگی را بر عهده گرفت، ولی این مسئولیت هرگز مانعی در مسیر تحصیل علم از سوی این شخصیت سخت‌کوش نبود.

او که در مقطع کارشناسی دانش‌آموخته روابط دیپلماتیک از دانشکده وزارت امور خارجه و در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانش‌آموخته روابط بین‌الملل از دانشگاه تهران بود، از سال ۷۶ ، با پست معاونت سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد وارد عرصه خدمت شد و طی ۲۷ سال گذشته همواره به عنوان دیپلماتی پرتلاش و خستگی ناپذیر در عرصه دیپلماسی خوش درخشید.

کارنامه خیره‌کننده دیپلمات شهید

شهید امیرعبداللهیان با سوابقی چون معاون اداره اول سیاسی خلیج فارس وزارت امور خارجه (۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲)، عضو کمیته مذاکرات ایران، عراق و آمریکا در موضوع عراق (۱۳۸۶)، عضو کمیته سیاسی-امنیتی مذاکرات هسته‌ای ایران با تروئیکای اروپایی (۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵)، معاون دستیار ویژه وزیر امور خارجه در امور عراق (۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵)، معاون مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه (۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶)، رئیس ستاد ویژه عراق وزارت امور خارجه (۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶)، سفیر جمهوری اسلامی ایران در بحرین (۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹)، مدیر کل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت امور خارجه (۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰)، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵)، دستیار ویژه رئیس مجلس و مدیرکل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰) تا پیش از تصدی به عنوان وزیر امور خارجه، در مسیر تعامل با جهان با هدف تامین منافع کشور تجربه آموخت.

امیرعبداللهیان در مقام تالیف و تدریس

مسئولیت‌های متعدد امیرعبداللهیان طی این سال‌ها نه تنها مانع از فعالیت‌های علمی او نشد، بلکه این دیپلمات کارکشته حاصل تجربیات خود در کار دیپلماتیک را با تالیف کتاب‌هایی چون «صبح شام»، «ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا»، « دموکراسی متعارض ایالات متحده آمریکا در عراق جدید» و « استراتژی مهار دوگانه آمریکا» به ثبت رساند.

امیرعبداللهیان همچنین با تالیف مقالاتی چون «استراتژی مهار دوگانه آمریکا در طرح داماتو»، «موافقتنامه امنیتی بغداد – واشینگتن: رفتارشناسی آمریکا در عراق جدید»، «بحران سوریه و امنیت ناپایدار منطقه‌ای»، «تحولات خاورمیانه و مطالعه موردی بحرین»، «چرایی تحولات سوریه و پیامدهای آن» و … دغدغه‌مندی و رویکرد مساله‌محورانه خود را به مسایل منطقه مکتوب کرد.

او فعالیت‌های پژوهشی خود را با عضویت در هیئت مؤسس مرکز مطالعات غرب آسیا، عضویت در هیات تحریریه و مشاورت علمی فصلنامه مطالعات سیاست خارجی تهران و مدیرمسئولی فصلنامه راهبردی فلسطین و … پیش می‌برد.

این دیپلمات شهید به عنوان استاد مدعو در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه و دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و به عنوان استاد راهنما و مشاور رساله‌های مقاطع دکتری و ارشد در دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی، دفاع ملی و دانشکده روابط بین‌الملل، آموخته‌های خود در عرصه میدان را با تعلیمات دانشگاهی ادغام و در مسیر ترکیب علم و تجربه گام برمی‌داشت.

مرد اول عرصه دیپلماسی

تصدی امیرعبداللهیان به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با رای اعتماد ۲۷۰ نفری نمایندگان مجلس یازدهم در شهریور ۱۴۰۰ مهر تایید خورد و او را در جایگاه مرد اول عرصه دیپلماسی کشور نشاند؛ مردی که سکان دستگاه دیپلماسی را با اعتقاد قلبی به سمت بهبود روابط با همسایگان، تقویت جبهه مقاومت و تثبیت جایگاه ایران به عنوان بازیگر موثر و خوداتکا در معادلات منطقه‌ای هدایت کرد.

حسین امیرعبداللهیان با وجود اینکه یکی از کم‌حاشیه‌ترین چهره‌های سیاسی سال‌های اخیر به شمار می‌آمد اما به واسطه حضور در کابینه سیزدهم آماج حملات منتقدان داخلی و دشمنان خارجی قرار گرفت؛ همان‌گونه که با تقطیع سخنرانی عربی‌اش کوشیدند تصویر او به عنوان یک دیپلمات ارشد کارکشته را مخدوش سازند، دست به کار می‌شدند تا تپق‌های انگلیسی حرف زدنش را پیدا کنند و منتشر سازند.

ایستادگی دیپلمات بلندقامت برابر فشارها و هجمه‌ها

تلاش برای تخریب دیپلمات بلندقامت ایرانی از همان ابتدای کارش آغاز شد؛ نظیر حاشیه‌سازی‌های مربوط به نحوه ایستادنش در عکس یادگاری اجلاس بغداد در شهریور ۱۴۰۰ که کوشیدند وی را ناآشنا به پروتکل‌های دیپلماتیک نشان دهند.

با وجود ثبت نقاط درخشانی چون بازگشایی روابط دیپلماتیک با عربستان در کارنامه عمل امیرعبداللهیان، این حاشیه‌سازی‌ها ادامه یافت و در دیدار مردادماه پارسال وزیر شهید با ولیعهد سعودی به اوج رسید.

نگاهی به حواشی ایجاد شده برای این دیپلمات باسابقه مانند فضاسازی‌های مربوط به دیدار فروردین‌ماه پارسالش با «سرگئی لاورف» همتای روس نشان می‌دهد که امیرعبداللهیان در پیوند با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با فشار و حملات شدیدی مواجه بود.

این در حالی است که حوزه سیاست خارجی یکی از نقاط قوت دولت سیزدهم محسوب می‌شد و نمودهایی انکارناپذیر مانند تقویت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی، تحکیم مناسبات با همسایگان، عضویت در سازمان‌های بین‌المللی مانند «شانگهای» و «بریکس» داشت و طبیعتا نقش امیرعبداللهیان در این نقاط قوت انکارناپذیر است.